Jaka jest różnica między lekarzem geriatrą a lekarzem opieki podstawowej? Wraz z procesem starzenia dochodzi w organizmie do różnych zmian, które mogą prowadzić do konkretnych chorób – a nawet niekoniecznie chorób, ale dysfunkcji narządów. Wiele problemów zdrowotnych rozwija się u osoby w podeszłym wieku w sposób skryty, nietypowy. Może też być tak, że nakładają się na siebie objawy kilku chorób, co utrudnia rozpoznanie najbardziej istotnych problemów zdrowotnych. Lekarz geriatra ma świadomość tej specyfiki starzejącego się organizmu. Wie, czego szukać, wie, jakie mogą być nieoczywiste symptomy pewnych schorzeń. Przykładem mogą być zaburzenia pamięci np. w przebiegu choroby Alzheimera czy innych typów otępień. Dużo się o otępieniu ostatnio mówi w kontekście starzenia się społeczeństw. Zwłaszcza choroba Alzheimera należy do schorzeń, których początek nie daje wyraźnych symptomów, łatwo zauważalnych nawet dla najbliższego otoczenia pacjenta. W wieku senioralnym podobnie jest z zaburzeniami depresyjnymi, które mogą przebiegać ukryte pod maską dolegliwości somatycznych. Również infekcje, jak choćby zapalenie płuc, może rozpoczynać się w sposób niecharakterystyczny, bez typowych objawów. Geriatra potrafi szukać takich ukrytych symptomów, mając odpowiednią wiedzę i metody diagnostyczne, a wychwycenie schorzenia na początku jego rozwoju daje możliwość skutecznego leczenia. Jak pacjent powinien przygotować się do wizyty u geriatry? Bardzo ważne jest, żeby na pierwszą wizytę przyszedł z całą swoją dokumentacją medyczną. Składają się na nią wypisy ze szpitali, wyniki badań – nawet te sprzed lat mogą okazać się ważne. Jeśli dysponujemy historią medyczną i nie musimy opierać się jedynie na rozmowie, lekarz jest w stanie stworzyć sobie o wiele pełniejszy obraz pacjenta, funkcji jego narządów niż na podstawie samego wywiadu lekarskiego. Druga bardzo istotna sprawa to spis wszystkich leków, jakie pacjent zażywa. Chodzi nie tylko o leki na receptę, ale także suplementy i inne preparaty, prawda? Tak. To bardzo ważne, ponieważ wszystkie te substancje mogą wchodzić w interakcje nie tylko ze sobą nawzajem, lecz również z pożywieniem. Efektem może być nasilenie objawów niepożądanych lub, przeciwnie, leki mogą osłabiać nawzajem swoje działanie poprzez wpływ na metabolizm. Wielolekowość rodzi różne komplikacje, a niestety staje się popularna w naszym społeczeństwie. Zwłaszcza w wieku senioralnym, gdy utrzymanie organizmu w równowadze staje się coraz trudniejsze, trzeba bardzo uważać na samodzielne włączanie leków i informować lekarza o wszystkich zażywanych medykamentach. Warto także, aby pacjent, zwłaszcza w zaawansowanym wieku lub mający kłopoty z pamięcią, przyszedł na wizytę do geriatry z kimś, kto przebywa z nim na co dzień, zna jego dolegliwości i historię medyczną. To nie musi być osoba z rodziny, choć wydaje się to najbardziej oczywiste. Jakie informacje będą jeszcze potrzebne podczas wizyty u geriatry? Na pewno lekarz zapyta o styl życia: czy pacjent pali, jakie ilości alkoholu spożywa, czy zażywa ruchu, jaka jest jego dieta. To bardzo istotne informacje, nie mniej ważne dla wywiadu lekarskiego niż historia przebytych chorób i urazów. Czy warto przed wizytą wykonać podstawowe badania? To zależy od konkretnego przypadku. Jeśli pacjent wie, że choruje np. na cukrzycę lub przewlekłą chorobę nerek albo jest po zawale mięśnia sercowego – powinien przynieść badania, które pokażą, jak w danej chwili kontrolowana jest choroba. Ważne są nie tylko wyniki badań laboratoryjnych, bardzo przydatny może być np. zapis domowych pomiarów ciśnienia tętniczego czy poziomu glukozy mierzonego w domu glukometrem. Jeżeli do tego pacjent ma dokumentację medyczną i podstawowe badania laboratoryjne, jak morfologia, badania pokazujące funkcje nerek i wątroby, lekarz jest w stanie już na pierwszej wizycie ocenić dość dokładnie stan zdrowia pacjenta, obraz jego schorzeń przewlekłych i wdrożyć skuteczne leczenie. Kiedy powinniśmy zdecydować się na wizytę u geriatry? Wchodzimy tu w rozważania, kiedy zaczyna się wiek podeszły, senioralny. Przyjmuje się, że osoby po ukończeniu 65. roku życia wchodzą w wiek podeszły. Oczywiście obecnie z wielu powodów – takich jak poprawa ogólnego standardu życia, większa świadomość dobrych i niekorzystnych dla zdrowia nawyków, większa dostępność podstawowej opieki medycznej – osoby, które przekroczyły tę granicę, w wielu przypadkach są w bardzo dobrej kondycji ogólnej. Dzieje się tak nawet pomimo pewnych chorób przewlekłych, jeśli są one dobrze kontrolowane. Wiele osób może więc niekoniecznie czuć się już w takim momencie życiowym, gdy warto rozważyć wizytę u geriatry. Jest tak zwłaszcza w Polsce, gdzie ta specjalizacja dopiero się rozwija i panuje przekonanie, że opieka geriatry dotyczy osób bardzo mocno schorowanych, już niemal niedołężnych. Oczywiście w takich przypadkach także wizyta u specjalisty od chorób wieku podeszłego jest bardzo wskazana. Nie mniej celowe będzie spotkanie się z geriatrą na początku tzw. jesieni życia. Wtedy właśnie można dokonać bilansu stanu zdrowia, wychwycić pewne dysfunkcje, o których rozmawialiśmy na początku, i podjąć działania, które będą o wiele skuteczniejsze niż wtedy, gdy choroby już się rozwiną. Nie musi to być nawet leczenie sensu stricto – czasem do utrzymania zadowalającego stanu zdrowia wystarczy właściwe ustalenie diety, stylu życia, uświadomienie pacjentowi pewnych zagrożeń. Wczesne oddanie się pod opiekę geriatry może więc być bardzo cenne, jeżeli chcemy nadać starości pomyślny przebieg, mieć pod kontrolą zmiany, które zaczynają zachodzić w organizmie. A to pozwoli dłużej cieszyć się zdrowiem i sprawnością.
Pod opieką geriatry jesień życia możemy mieć pod kontrolą
– Wczesne oddanie się pod opiekę geriatry może być bardzo cenne, jeżeli chcemy nadać starości pomyślny przebieg, mieć pod kontrolą zmiany, które zaczynają zachodzić w organizmie. A to pozwoli dłużej cieszyć się zdrowiem i sprawnością – mówi dr Hanna Kujawska-Danecka z Centrum Zdrowia Lifemedica w Gdańsku